Cho vay đặc biệt lãi suất 0%: Quy định chặt chẽ, chỉ áp dụng trong các trường hợp đặc biệt

Dự thảo luật lần này bổ sung nhiều quy định quan trọng nhằm xử lý hiệu quả hơn tài sản bảo đảm và xử lý nợ xấu. Trong đó có việc ghi nhận rõ quyền thu giữ tài sản bảo đảm của tổ chức tín dụng; cho phép kê biên tài sản dù đang là vật chứng trong vụ án; hoàn trả tài sản là tang vật hành chính hoặc hình sự nếu không còn nhu cầu xử lý…

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Thuận) bày tỏ sự đồng thuận với nhiều nội dung của dự thảo, đồng thời nêu hàng loạt góp ý quan trọng liên quan đến quy định lãi suất cho vay đặc biệt, quyền thu giữ tài sản bảo đảm, nguyên tắc ưu tiên giữa nghĩa vụ tín dụng và thi hành án, cũng như cơ chế hoàn trả tài sản bảo đảm là tang vật, vật chứng.

Về việc quy định lãi suất cho vay đặc biệt là 0%/năm (sửa đổi khoản 1 Điều 193), đại biểu đánh giá đây là một chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, thể hiện rõ vai trò của Ngân hàng Nhà nước trong việc hỗ trợ các tổ chức tín dụng đang trong tình trạng đặc biệt khó khăn, nhằm giữ vững an toàn của hệ thống tài chính – ngân hàng. Tuy nhiên, quy định mức lãi suất 0%/năm mà không gắn với điều kiện áp dụng cụ thể có thể dẫn tới lạm dụng chính sách, tạo ra rủi ro, làm sai lệch môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng và tăng áp lực lên ngân sách quốc gia. Quy định này cũng có khả năng mâu thuẫn với nguyên tắc thị trường, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực nhà nước nếu không có cơ chế kiểm soát. Đại biểu đề nghị cần quy định cụ thể rằng:

“Lãi suất 0% chỉ áp dụng cho tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia”, Đại biểu Nguyễn Hữu Thông đề xuất. Đồng thời, cần bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vay đặc biệt này, đại biểu nhận định.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Đoàn ĐBQH TP. Huế) cũng kiến nghị cần quy định rõ đối tượng, điều kiện để tránh tình trạng lạm dụng, các tổ chức tín dụng kéo dài tình trạng tái cơ cấu để được vay lãi suất 0%, gây bất lợi cho ngân sách.

Đại biểu Nguyễn Hải Nam (Đoàn ĐBQH TP.Huế) nhất trí với việc phân cấp, phân quyền cho vay đặc biệt lãi suất 0%, chuyển thẩm quyền quyết định từ Thủ tướng sang NHNN. Tuy vậy, đại biểu cho rằng, cần quy định cụ thể về điều kiện, cơ chế, quy trình, thủ tục, hạn mức vay, trách nhiệm đối với quản lý khoản vay…

“Theo dự phóng của tôi, nhu cầu vay đặc biệt không nhỏ và cho vay thì luôn có rủi ro. Cho vay lớn sẽ làm ảnh hưởng đến dư địa điều hành chính sách tiền tệ và vốn cho nền kinh tế. Vì vậy, nên chăng cần phải quy định cả trách nhiệm của cá nhân, tổ chức khi cho vay đặc biệt?”, đại biểu đặt câu hỏi.

Đại biểu Trần Thị Thu Đông (Đoàn ĐBQH Bạc Liêu) cho rằng, quy định này có ưu điểm cho phép Ngân hàng Nhà nước quyết định nhanh chóng trong các tình huống rủi ro hệ thống hoặc khủng hoảng thanh khoản.

Tuy nhiên, theo đại biểu Trần Thị Thu Đông, quy định này có nhược điểm, khi việc cho vay không có tài sản bảo đảm với lãi suất 0% thì vấn đề rủi ro lại chưa có cơ chế kiểm soát và minh bạch. Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung yêu cầu Ngân hàng Nhà nước phải báo cáo định kỳ với Chính phủ, Quốc hội về các khoản cho vay đặc biệt, các đối tượng vay, số tiền, thời hạn, kết quả.

“Quy định rõ ràng tiêu chí đối tượng được hưởng vay đặc biệt, tránh bị lạm dụng để cứu những tổ chức tín dụng yếu kém không đủ điều kiện”, đại biểu nói.

Cùng quan tâm vấn đề này, đại biểu Trần Văn Tiến (Đoàn Vĩnh Phúc) cũng đề nghị làm rõ tiêu chí nào để được xem xét gia hạn, Ngân hàng Nhà nước có văn bản quy định cụ thể và có hướng dẫn trường hợp được xem xét gia hạn và cần gửi kèm theo hồ sơ dự án Luật để đại biểu Quốc hội nghiên cứu và thảo luận.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân (đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương) cho rằng, trên thực tế, sau khi Luật Các tổ chức tín dụng 2024 được ban hành, NHNN đã ban hành thông tư 37/2024/TT-NHNN quy định rất chi tiết về nguyên tắc, đối tượng, điều kiện, trình tự thủ tục… Đại biểu cũng tán thành việc trao quyền mạnh mẽ cho NHNN để đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Tuy vậy, đại biểu cho rằng, nên quy định theo hướng: NHNN có quyền quyết cho vay đặc biệt lãi suất 0% nhưng phải báo cáo Chính phủ tại phiên họp gần nhất.

Giải trình các vấn đề đại biểu quan tâm, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết, Luật Các tổ chức tín dụng 2017 đã quy định NHNN có thẩm quyền quyết định cho vay đặc biệt. Tuy nhiên, Luật Các tổ chức tín dụng 2024 lại chuyển thẩm quyền sang Thủ tướng.

Xuất phát từ thực tiễn biến động không ngừng của các TCTD trong nước và trên thế giới, cùng với sự phát triển không ngừng của công nghệ, sự cố rút tiền hàng loạt có thể xảy ra bất cứ khi nào, cần phải xử lý nhanh. Vì vậy, trong dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi), Chính phủ đề xuất chuyển thẩm quyền về NHNN để xử lý nhanh, kịp thời, đáp ứng nhu cầu thực tiễn.

Liên quan đến lo ngại về nguy cơ lạm dụng cơ chế vay đặc biệt, Thống đốc khẳng định đây là chính sách rất hạn chế, chỉ kích hoạt trong hoàn cảnh cực kỳ đặc biệt. Theo Thống đốc, chính sách cho vay đặc biệt không có tài sản đảm bảo và lãi suất 0% không phải là hoạt động thường xuyên, liên tục. Đây là giải pháp chỉ áp dụng trong các trường hợp đặc biệt, được quy định chặt chẽ trong Luật sửa đổi năm 2024.

Luật mới đã thiết kế nhiều quy định nhằm phát hiện sớm và từ xa các rủi ro của tổ chức tín dụng. Khi cần thiết, các tổ chức tín dụng sẽ được đưa vào giai đoạn can thiệp sớm. Trong giai đoạn này, các giải pháp được triển khai yêu cầu tổ chức tín dụng và cổ đông thực hiện trách nhiệm của mình. Nếu tổ chức tín dụng rơi vào tình trạng thiếu thanh khoản, họ vẫn có thể vay từ Ngân hàng Nhà nước, nhưng các khoản vay này phải chịu lãi suất. Chỉ trong trường hợp xảy ra rút tiền hàng loạt, gây nguy cơ lan tỏa và ảnh hưởng lớn đến hệ thống ngân hàng, hoặc khi tổ chức tín dụng bị đặt vào tình trạng kiểm soát đặc biệt và cần xây dựng phương án tái cơ cấu, thì mới áp dụng chính sách cho vay đặc biệt với lãi suất 0% và không yêu cầu tài sản đảm bảo.

Về lãi suất 0% trong các khoản vay đặc biệt, Thống đốc cho biết thêm, chính sách này chủ yếu nhằm đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng, đặc biệt trong các trường hợp tổ chức tín dụng gặp khó khăn nghiêm trọng, không còn khả năng sinh lời. Trong các đề án tái cơ cấu hoặc chuyển giao bắt buộc gần đây, việc áp dụng lãi suất 0% được xem là giải pháp hỗ trợ để tổ chức tín dụng vượt qua giai đoạn khủng hoảng, bởi nếu áp dụng lãi suất thông thường, gánh nặng tài chính sẽ khiến việc thực hiện đề án tái cơ cấu trở nên khó khăn hơn....