Phát hiện chấn động mảng Ấn Độ tách đôi, nguy cơ động đất tăng cao
Nghiên cứu địa chấn mới tại Tây Tạng hé lộ mảng kiến tạo Ấn Độ đang tách đôi, dẫn đến cảnh báo nguy cơ động đất lớn tại dãy Himalaya.
Phát hiện mảng Ấn Độ (Indian Plate) đang tách đôi ngay dưới Tây Tạng, cảnh báo nguy cơ động đất lớn ở dãy Himalaya. Ảnh: Indian Defence Review
Các nhà địa chất đã công bố một phát hiện chấn động: Mảng kiến tạo Ấn Độ đang tách đôi ngay dưới Tây Tạng, hiện tượng chưa từng được quan sát trực tiếp trước đây.
Nghiên cứu được trình bày tại Hội nghị Liên hiệp Địa vật lý Mỹ (AGU) cho thấy, thay vì chỉ trượt dưới mảng Á - Âu, phần dưới nặng hơn của mảng Ấn Độ đang lột ra và chìm vào lớp phủ Trái đất, trong khi phần trên vẫn tiếp tục di chuyển, tạo ra một cơ chế địa chất cực kỳ phức tạp gọi là delamination - bóc tách mảng.
Hiện tượng này giúp giải thích các dị thường địa chất ở dãy Himalaya và cao nguyên Tây Tạng, nơi hình thành những đỉnh núi cao nhất hành tinh.
Theo Giáo sư Douwe van Hinsbergen (Đại học Utrecht), đây là minh chứng rằng các mảng lục địa có thể vận hành theo cách hoàn toàn khác so với lý thuyết trước đây, làm thay đổi cách hiểu về động đất và kiến tạo mảng.
Dữ liệu từ 94 trạm địa chấn tại Nam Tây Tạng cho thấy mảng Ấn Độ không chìm thẳng xuống mà bị uốn cong, gấp khúc và tách lớp, tạo ra các vết nứt sâu hàng chục kilomet. Đây chính là những khu vực có khả năng tích tụ năng lượng địa chấn, tăng nguy cơ xuất hiện động đất lớn trong tương lai.
Sự va chạm giữa mảng Ấn Độ và mảng Á - Âu bắt đầu cách đây khoảng 60 triệu năm, hình thành dãy Himalaya và cao nguyên Tây Tạng. Tuy nhiên, quá trình tách mảng mới được phát hiện cho thấy áp lực và chuyển động bên dưới lòng đất vẫn tiếp diễn, khiến địa hình nơi đây vẫn đang nâng lên từng năm.
Hiểu rõ cơ chế bóc tách mảng cũng giúp các nhà khoa học dự báo động đất chính xác hơn. Bằng cách mô hình hóa chuyển động của các lớp mảng, các chuyên gia có thể xác định khu vực nguy cơ cao, từ đó cảnh báo sớm và triển khai các biện pháp phòng ngừa.
Nghiên cứu này cũng mở ra hướng mới cho khoa học địa chất: Hiện tượng bóc tách mảng có thể xảy ra ở các dãy núi khác trên thế giới, nơi mảng kiến tạo va chạm mạnh. Đây là lời nhắc nhở rằng Trái đất vẫn luôn vận động, và những rung lắc dưới lòng đất là tín hiệu cảnh báo mà con người không thể bỏ qua.
Phát hiện này không chỉ thay đổi cách nhìn về Himalaya, mà còn là lời cảnh báo với các quốc gia nằm trong vùng mảng kiến tạo hoạt động mạnh về nguy cơ động đất có thể tăng cao nếu các vết nứt sâu tiếp tục phát triển.
