Luật Việc làm (sửa đổi) - mở rộng lưới an sinh, phát triển thị trường lao động hiện đại

Người dẫn chương trình: Thưa Quý vị và các bạn, sau 1 giờ 30 phút trao đổi với rất nhiều ý kiến cởi mở, sâu sát cùng 2 vị khách mời, chúng ta đã phân tích rõ những vấn đề liên quan đến Luật Việc làm sửa đổi. Chúng tôi hy vọng nội dung cuộc tọa đàm đã cung cấp những thông tin bổ ích cho NLD, DN, đồng thời đã phần nào trả lời các câu hỏi, thắc mắc của NLĐ, DN liên quan đến chính sách việc làm, bảo hiểm thất nghiệp, hỗ trợ việc làm… Xin trân trọng cảm ơn bà Nguyễn Thị Lan Hương và ông Lê Quang Trung đã tham dự buổi tọa đàm. Cảm ơn khán giả đã quan tâm theo dõi. Chương trình tọa đàm của báo Lao Động xin được dừng tại đây. Xin chào và hẹn gặp lại trong những chương trình lần sau.

Bảo hiểm thất nghiệp mở rộng đối tương, bao phủ an sinh

Người dẫn chương trình: Các nội dung hỗ trợ học nghề được mở rộng hơn trong Luật mới đã thực sự thỏa mãn, đủ hấp dẫn để thu hút lao động thất nghiệp học nghề hay chưa?

Bà Nguyễn Thị Lan Hương: Mong muốn của chúng ta là chính sách hỗ trợ sẽ giúp người lao động tham gia học nghề để cả doanh nghiệp, xã hội cùng được lợi.

Tuy nhiên, muốn thay đổi hành vi của lao động, phải có giải pháp đồng bộ, cụ thể. Trong đó, phải thay đổi hành vi, nhận thức, văn hóa. Doanh nghiệp phải đầu tư những giá trị tốt hơn cho vị trí việc làm chứ không phải ép buộc/cưỡng bức thực hiện chính sách.

Chúng ta cũng phải đánh giá giá trị của quá trình đào tạo nghề cho lao động, xem việc đào tạo có tạo ra giá trị tốt hơn không để có điều chỉnh phù hợp.

Như vậy, chính sách của Nhà nước phải thành nhu cầu tự thân của doanh nghiệp và lao động.

Thực tế, hiện không ít doanh nghiệp tham gia đào tạo cho lao động, vậy việc đào tạo có được chứng nhận không? Rồi mô hình doanh nghiệp kết hợp nhà trường để đào tạo người lao động cũng phát triển… Làm thế nào thể chế hóa đóng góp, công nhận đóng góp của doanh nghiệp thì mới tạo động lực cho doanh nghiệp tham gia đào tạo cho lao động.

Chúng ta cũng phải mở rộng khái niệm “dịch vụ việc làm”, phải phát triển thành hệ thống trực tuyến, trực tiếp, vĩ mô, bao phủ toàn bộ… để cơ quan này tham gia đào tạo nhiều hơn cho lao động.

Cuối cùng, phải tạo nên hệ sinh thái phát triển nguồn nhân lực, có sự tham gia của Chính phủ, cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và người lao động.

Ông Lê Quang Trung: Được bổ sung thêm tiền ăn là sự quan tâm, cố gắng hỗ trợ của Chính sách đối với người thất nghiệp. Khi tính toán trên cơ sở cân đối của quỹ thất nghiệp, làm sao đảm bảo an toàn quỹ. Chúng ta phải tiến tới phương châm cùng đi chung trong quá trình đạo tào nghề gồm người sử dụng lao động, người lao động và trung tâm đào tạo nghề. Đặc biệt là việc tổ chức thực hiện giữa các đơn vị, đồng thời địa phương ban hành được các chương trình dạy nghề sẽ hiệu quả và có lợi cho người lao động.

Người dẫn chương trình: Khoản 1 Điều 38 Luật Việc làm 2025 quy định 4 điều kiện để được hưởng trợ cấp thất nghiệp, trong đó điều kiện về thời gian đóng như sau:

- Đã đóng bảo hiểm thất nghiệp từ đủ 12 tháng trở lên trong thời gian 24 tháng trước khi chấm dứt hợp đồng...

- Trường hợp người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 1 tháng đến dưới 12 tháng thì phải đóng đủ 12 tháng trở lên trong thời gian 36 tháng trước khi chấm dứt hợp đồng…”

Trước đó, Điểm b khoản 1 Điều 49 Luật Việc làm 2013 quy định:

“Đã đóng bảo hiểm thất nghiệp từ đủ 12 tháng trở lên trong thời gian 24 tháng trước khi chấm dứt hợp đồng...”

Như vậy, Luật Việc làm 2013 không phân biệt loại hợp đồng hay thời gian xét đối với hợp đồng lao động ngắn hạn, dẫn đến việc áp dụng chưa rõ ràng đối với lao động có thời hạn từ 1-3 tháng.

Rất nhiều lao động phấn khởi vì được tham gia bảo hiểm thất nghiệp dù chỉ là hợp đồng lao động 1 tháng. Nhiều chuyên gia cũng đánh giá lưới an sinh của chúng ra đã rộng mở hơn. Ông/bà có ý kiến như thế nào?

Ông Lê Quang Trung: Đây là quy định quan trọng có ý nghĩa đối với người lao động, đặc biệt đây là nhóm hay mất việc, thôi việc (nhóm không ổn định). Chính vì vậy, khi hướng dẫn thực hiện chính sách nay cần nới lỏng để phù hợp với tính chất của nhóm này. Vẫn đảm bảo được chế độ mình đã đóng - hưởng, không phân biệt đóng dài hay đóng ngắn.

Bà Nguyễn Thị Lan Hương: Luật Việc làm 2025 mở rộng đối tượng có hợp đồng lao động 1 tháng cũng tham gia BHTN. Đây là nhóm chiếm con số không nhỏ, quy định mới không chỉ giúp an sinh mà còn tạo niềm tin của người lao động với chính sách.

Luật mới quy định thời gian đóng linh hoạt, không nhất thiết phải đóng liên tục… Trong bối cảnh việc làm, thu nhập không ổn định, hoạt động của các doanh nghiệp cũng đối diện nhiều khó khăn… các điều kiện mở rộng để khả năng tham gia tăng lên giúp cho chính sách lan tỏa sâu rộng trong đời sống.

Quan trọng nhất là tính khả thi sẽ làm tăng niềm tin của người lao động, của doanh nghiệp vào sự bền vững của chính sách.

Người dẫn chương trình: Thưa quý vị, Theo Khoản 1 Điều 30 Luật Việc làm 2025, các chế độ bảo hiểm thất nghiệp gồm:

- Tư vấn, giới thiệu việc làm;

- Hỗ trợ người lao động tham gia đào tạo, nâng cao trình độ kỹ năng nghề;

- Trợ cấp thất nghiệp;

- Hỗ trợ người sử dụng lao động đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động.

Ngoài ra, Khoản 2 Điều 30 bổ sung cơ chế linh hoạt trong tình huống đặc biệt:

“Trường hợp khủng hoảng, suy thoái kinh tế, thiên tai, hỏa hoạn, địch họa hoặc dịch bệnh nguy hiểm... Chính phủ quy định việc giảm mức đóng bảo hiểm thất nghiệp, hỗ trợ bằng tiền hoặc hỗ trợ khác.”

Trong khi đó, tại Điều 42 Luật Việc làm 2013 (số 38/2013/QH13), chỉ có 3 chế độ bảo hiểm thất nghiệp, gồm:

- Trợ cấp thất nghiệp;

- Hỗ trợ tư vấn, giới thiệu việc làm;

- Hỗ trợ học nghề.

Luật Việc làm 2013 không có chế độ hỗ trợ cho người sử dụng lao động như luật mới, cũng không có quy định rõ ràng về hỗ trợ trong tình huống khẩn cấp như khủng hoảng, thiên tai, dịch bệnh.

Ông Trung và bà Lan Hương đánh giá như thế nào về những điểm mới này, thưa ông bà?

Ông Lê Quang Trung: Chính sách bảo hiểm thất nghiệp đã thay đổi khá nhiều.

Tôi quan tâm nhất là vấn đề mở rộng đối tượng, mở rộng độ bao phủ, tức là những người được hưởng từ chính sách này để doanh nghiệp chia sẻ với người lao động…

Việc sửa bảo hiểm thất nghiệp đã khắc phục được những điểm trước đây chúng ta còn trăn trở là nhiều đối tượng chưa được tham gia, việc sửa đổi tích cực hơn là đem lại cho nhiều người được thụ hưởng chính sách này.

Rất mong thời gian tới, sẽ có hướng dẫn cụ thể, rõ ràng để dễ thực hiện. Riêng với nhóm lao động được bổ sung tham gia bảo hiểm thất nghiệp thực hiện theo phương châm 3 dễ: Dễ tiếp cận, dễ hiểu và dễ thực hiện.

Bà Nguyễn Thị Lan Hương: Tôi muốn nhìn vào một số vấn đề mà tôi nghĩ hiện nay còn mờ, trong tương lai sẽ rõ hơn nhiều.

Luật Việc làm 2025 ra đời trong bối cảnh nền kinh tế phát triển nhanh, nhiều ngành mới, khu vực kinh tế mới, quan hệ lao động thay đổi… Nhóm lao động trên nền tảng công nghệ, công việc gắn với công nghệ… hiện chưa được xuất hiện, trong khi họ sẽ là khu vực lao động tiềm năng, là mảng lớn của thị trường lao động nhưng chính sách chưa động đến.

Tính đồng bộ hiện cũng chưa cao. Nhóm tham gia BHXH tự nguyện cũng chưa được đề cập đến và chưa đồng bộ nhóm đối tượng này trong chính sách bảo hiểm thất nghiệp. Trong tương lai, phải hợp nhất các chính sách trong bối cảnh BHYT chiếm 95% dân số, BHXH bắt buộc khoảng 35% dân số, do đó nên đồng bộ chính sách để phát triển nguồn nhân lực, đảm bảo an sinh.

Chúng ta cũng có thể làm được nhiều hơn với câu chuyện đào tạo nghề. Chính sách đào tạo nghề vẫn đi theo 1 số nhóm đối tượng, trong khi nhu cầu đào tạo nghề chính là nhu cầu của quá trình phát triển. Vừa học vừa làm vừa đào tạo là nhu cầu quan trọng. Chính sách đào tạo nghề nằm trong bảo hiểm thất nghiệp là đúng, nhưng nó phải là trụ cột chính chứ không phải chính sách trợ cấp thất nghiệp là trụ cột.

Hỗ trợ người lao động học nghề không chỉ là hỗ trợ bản thân người lao động mà còn là sự hỗ trợ với chính doanh nghiệp và thị trường lao động. Do đó, phải dành nguồn lực hơn nữa cho nội dung này.

Người dẫn chương trình Tọa đàm: Luật Việc làm 2013 không có chế độ hỗ trợ cho người sử dụng lao động như luật mới, cũng không có quy định rõ ràng về hỗ trợ trong tình huống khẩn cấp như khủng hoảng, thiên tai, dịch bệnh.

Ông Trung và bà Lan Hương đánh giá như thế nào về những điểm mới này, thưa ông bà?

Ông Lê Quang Trung: Đây là những điểm mới qua quá trình triển khai Luật Việc làm 2013 và qua giai đoạn COVID-19. Điều này đã giải quyết được tình huống phát sinh, thay đổi một cách khó lường.

Đây là cơ sở pháp lý để triển khai hỗ trợ doanh nghiệp trong thời gian vừa qua.

Bà Nguyễn Thị Lan Hương: Dịch COVID-19 giúp chúng ta có nhiều bài học liên quan đến hỗ trợ lao động, doanh nghiệp và sử dụng nguồn tài chính.

An sinh xã hội mà chúng ta thiết kế (chính sách lao động, bảo hiểm thất nghiệp…) hiện hành quá mỏng. Đa số lao động phi chính thức nằm ngoài chính sách. Trong bối cảnh đó, nếu không có nguồn dự trữ và chính sách hỗ trợ sẽ rất lúng túng.

Khi có khó khăn, Chính phủ sẵn sàng mở rộng đối tượng hỗ trợ, thậm chí, hỗ trợ mạnh cho doanh nghiệp vì hỗ trợ doanh nghiệp chính là hỗ trợ lao động, hỗ trợ xã hội và tạo trụ vững chắc cho thị trường lao động.

Trong các nguồn tài chính liên quan đến thị trường lao động, bảo hiểm thất nghiệp có ý nghĩa là chính sách lâu dài chứ không chỉ liên quan đến người thất nghiệp.

Luật Việc làm 2025 đã mở rộng hỗ trợ doanh nghiệp nhiều hơn, giảm gánh nặng cho họ khi gặp biến cố.

Chúng ta cố gắng mở rộng hơn định nghĩa doanh nghiệp để hỗ trợ họ được nhiều hơn. Đặc biệt quan tâm nhiều hơn đến doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp có nhóm lao động đặc thù.

Người dẫn chương trình Tọa đàm: Luật Việc làm sửa đổi rất quan tâm đến doanh nghiệp, người sử dụng lao động. Ví dụ, doanh nghiệp được hỗ trợ đào tạo lao động nếu gặp khó khăn do thiên tai, dịch bệnh; được giảm tiền đóng bảo hiểm thất nghiệp cho lao động khuyết tật. Các vị khách mời có đánh giá gì về chính sách này? Thực tế cho thấy, nhiều DN không có nhu cầu tuyển lao động là người khuyết tật vì nhiều nguyên nhân, do lo ngại năng suất lao động, lo ngại không có công việc phù hợp… Để đảm bảo an sinh lâu dài, Luật Việc làm sửa đổi giảm tiền đóng BHTN cho lao động khuyết tật, ưu đãi đó đã đủ để khuyến khích lao động tăng cường đào tạo, nâng cao tay nghề cho lao động và quan tâm tuyển dụng lao động là người khuyết tật chưa?

Bà Nguyễn Thị Lan Hương: Chính sách đối với người khuyết tật đã mở rộng sự hỗ trợ ra doanh nghiệp. Đây cũng là phương pháp tiếp cận khá tốt.

Hiện nay, sau nhiều cố gắng, tỉ lệ người khuyết tật ở Việt Nam chiếm khoảng 7-8%. Nhóm này tham gia thị trường lao động chưa đến 30%, trong khi các nhóm khác có thể lên tới 100%. Chúng ta đều hiểu, ai cũng có nhu cầu việc làm, thu nhập…

Tạo việc làm, an sinh cho lao động khuyết tật rất khó. Từng có chính sách yêu cầu doanh nghiệp tuyển dụng tỉ lệ lao động khuyết tật nhất định… nhưng không khả thi. Chúng ta cần chính sách can thiệp đối với lao động khuyết tật, sự hỗ trợ với doanh nghiệp là quan trọng nhưng hiện chính sách khá khiêm tốn, sự hỗ trợ cũng chưa nhiều. Trong khi đó, để doanh nghiệp tạo vị trí việc làm cho người khuyết tật không đơn giản.

Chúng tôi ủng hộ chủ trương hỗ trợ doanh nghiệp nhiều hơn để hỗ trợ người lao động nhiều hơn. Việc này còn có tác dụng lan tỏa, lan tỏa về mặt kinh tế, lan tỏa tinh thần xã hội nhân văn, bớt bất bình đẳng. Chúng tôi mong Chính phủ hỗ trợ nhiều hơn nữa. Hiện mới tập trung trợ cấp xã hội cho đối tượng người khuyết tật nặng. Trong khi còn nhiều nhóm cần được hỗ trợ khu vực làm việc, phân mảng thị trường trong thị trường lao động chính thức.

Các chính sách liên quan đến người khuyết tất chúng ta đã có nhiều.

Thời gian qua xuất hiện nhiều mô hình sử dụng người khuyết tật đào tạo nghề, huy động người khuyết tật, đêm lại công ăn việc làm cho người khuyết tật.

Nhiều doanh nghiệp tuyển người lao động và đáp ứng đc yêu cầu

Tuy nhiên vì nhiều lý do khác nhau, người khuyết tật khi vào thị trường chính thức chiếm tỉ lệ rất thấp

Đây là vấn đề phải có nhiều giải pháp giải quyết, cả về người sử dụng lao động, chính sách và người khuyết tật.

Đây là những quy định mới trong Luật Việc làm 2025 nhằm hỗ trợ, quan tâm doanh nghiệp, thực chất hỗ trợ, quan tâm cả người lao động. Để triển khai các quy định này sẽ có những hướng dẫn cụ thể để triển khai thực hiện nội những nội dung này.

Tôi mong muốn hướng dẫn càng cụ thể, chi tiết, trên cơ sở đánh giá, khảo sát để rõ ràng thì càng dễ triển khai thực hiện.

Cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp thông qua các trực tiếp như các khoản đóng góp, thuế, mặt bằng, cơ sở vật chất...các hỗ trợ thông qua các hoạt động của cơ quan, đơn vị nhà nước (dịch vụ việc làm, tiêu thụ sản phẩm, đặt hàng của nhà nước, kết nối các đối tác, doanh nghiệp…)

Người dẫn chương trình Tọa đàm: Một nội dung cũng được đánh giá cao trong Luật Việc làm sửa đổi là nhóm thanh niên hoàn thành nghĩa vụ quân sự được vay vốn hỗ trợ việc làm. Xin 2 vị khách mời cho biết, với nội dung này, chính sách cụ thể của chúng ta nên triển khai như thế nào để việc tiếp cận đồng vốn không quá khó khăn đối với người có nhu cầu và chính sách thực sự lan tỏa trong đời sống?

Bà Nguyễn Thị Lan Hương: Chính sách này trước đây Bộ Quốc phòng triển khai.

Quá trình khảo sát cho thấy, lao động xuất ngũ tham gia thị trường lao động sẽ mang lại giá trị rất cao. Luật Việc làm sửa đổi đưa nội dung này vào là rất tốt.

Hiện, thanh niên chiếm tỉ lệ khá cao trong thị trường lao động, cũng là nhóm hấp thụ thành tựu của cách mạng công nghệ, sự ưu việt của công nghệ… Khi nhóm này được hỗ trợ đào tạo, chúng ta tận dụng cơ hội giúp họ có thế và lực mới trên thị trường lao động để có cơ hội thành nhân lực chất lượng cao vì họ có những phẩm chất như trung thành, ham học, kỷ luật… là rất quý.

Tôi chờ mong sự mở rộng này, chúng ta đang nói đến xã hội học tập, bình dân học vụ số… Thanh niên chính là nhóm đối tượng quan trọng cần đào tạo, hỗ trợ họ được học tập nâng cao tay nghề, trình độ.

Con đường học tập ngày nay cũng khác với tư duy học tập suốt đời. Do đó, tôi mong mở rộng tiếp chính sách này, trong đó, nên hỗ trợ đặc biệt trong những ngành, nghề cần nhân lực trẻ, được đào tạo bài bản, có kỷ luật.

Trên thực tế, tỉ lệ thanh niên mong muốn học nghề theo khảo sát của chúng tôi là chưa nhiều, trong các lý do chính là thông tin chưa nhiều, tiếp cận chính sách chưa thuận lợi, sự hỗ trợ chưa mạnh về nguồn lực.

Tôi mong muốn quá trình triển khai, các thông tư hướng dẫn, chính sách này nên là trụ cột trong các chính sách hỗ trợ thanh niên tham gia thị trường lao động. Thanh niên học tập là cơ hội đẩy xã hội đi lên.

Người dẫn chương trình Tọa đàm: Thưa bà Lan Hương, trong bối cảnh lao động phi chính thức chiếm tỉ trọng khoảng 60% toàn thị trường lao động, việc mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp có ý nghĩa như thế nào, thưa bà?

Bà Nguyễn Thị Lan Hương: Ưu điểm lớn của Luật Việc làm sửa đổi đã bổ sung thêm 4 nhóm đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp, nhờ đó, lưới an sinh phủ ra phạm vi rộng hơn. Đây cùng là tiền đề mở rộng an sinh cho chính nhóm đối tượng này.

Tôi cho rằng nội dung này còn thể hiện sự can thiệp của Chính phủ vào thị trường lao động. Trong trường hợp này, sự can thiệp của chính sách vào thị trường lao động giúp thị trường tốt hơn, người lao động yên tâm hơn khi có biến cố.

Bảo hiểm thất nghiệp mở rộng đối tượng còn giúp dịch chuyển lao động từ khu vực có năng suất thấp sang khu vực năng suất cao, từ lao động đơn giản sang khu vực có chuyên môn kỹ thuật…

Trong bối cảnh tình trạng thất nghiệp do chuyển đổi cơ cấu về công nghệ và các yếu tố khác, đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp mở rộng còn giúp lao động chuyển dịch từ khu vực giá trị gia tăng thấp sang khu vực có giá trị gia tăng cao.

Cuối cùng, chính sách còn giúp chúng ta giảm bớt bất bình đẳng trong thị trường lao động. Trên thực tế, lao động khi thất nghiệp nếu không có trụ đỡ sẽ rất khó khăn.

Nếu để lao động yếu thế gặp khó khăn, chúng ta sẽ đón nhận thiệt hại kép về cả an sinh và công bằng xã hội.

Những điểm mới

Khách mời xem một video clip do Báo Lao Động thực hiện (video có nội dung phân tích về một số điểm hạn chế của Luật Việc làm cũ, phát biểu của người lao động trước đây không thuộc diện được tham gia bảo hiểm thất nghiệp, đánh giá của Trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội về 1 số tồn tại của Luật việc làm 2013…)

Người dẫn chương trình Tọa đàm: Thưa ông Trung, ông có đánh giá gì về những tồn tại của Luật Việc làm 2013 sau khi xem clip do chúng tôi thực hiện?

Ông Lê Quang Trung: Đây là các thông tin rất quý trong quá trình xây dựng chính sách. Thực tế rất sinh động, biển đổi một cách nhanh chóng, nhiều vấn đề mới xuất hiện trong thực tế và trong tương lai,... vấn đề đặt ra là chúng ta cần phát hiện và dự báo để có những giải pháp phù hợp, trong đó đặc biệt là các quy định của pháp luật.

Người cao tuổi được đào tạo và có kỹ năng, kinh nghiệm làm việc; hiểu biết và tuân thủ pháp luật; luôn khao khát được làm việc và đóng góp… số lượng người cao tuổi lớn khoảng 16 triệu (có hơn 7 triệu người cao tuổi đang trực tiếp lao động, sản xuất kinh doanh, trong đó có hơn 50% người cao tuổi trong độ tuổi từ 60-69; hơn 19% người từ 70-79 tuổi vẫn đang lao động, tạo ra thu nhập... Nhiều người cao tuổi đã và đang khởi nghiệp thành công, khẳng định vị trí, vai trò của mình).

Luật Việc làm 2025 có điều 13 quy định hỗ trợ với người cao tuổi trong vấn đề việc làm, nhưng quan trọng hơn là khoản 3 - căn cứ vào tinh hình thực tế nhà nước sẽ có chính sách giải quyết việc làm cho người cao tuổi.

Đây là quy định mới của Luật Việc làm 2025 thể hiện sự quan tâm, nhìn nhận và đánh giá vấn đề việc làm đối với người cao tuổi trong bối cảnh già hóa dân số để họ tự tạo việc làm và tham gia thị trường lao động. Đây thực chất là vấn đề kinh tế và cả vấn đề xã hội, tận dụng và khai thác được nguồn nhân lực mà thị trường lao động đang cần cho sự phát triển kinh tế xã hội.

Chúng tôi cũng rất mong muốn có các chính sách và giải pháp cụ thể để hỗ trợ cho người cao tuổi tự tạo việc làm hoặc tham gia thị trường lao động. Đó là các giải pháp để chúng tôi tự đánh giá, đánh giá và hoàn thiện bản thân; chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhận chúng tôi vào làm việc.

Bản thân tôi cũng mong muốn thành lập để hoạt động cung ứng lao động giúp việc gia đình 16.6 và cũng mong muốn hoạt động không hẳn vì mục tiêu lợi nhuận, tuy nhiên cũng cần rất nhiều sự hỗ trợ chính sách từ cơ quan quản lý nhà nước, địa phương.