Nhiều doanh nghiệp FDI vẫn sử dụng công nghệ lạc hậu

Môi trường kinh doanh ngày càng cải thiện 

Theo thông tin từ Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài (VAFIE), thời gian qua, khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài đã không ngừng phát triển, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng công nghiệp hoá - hiện đại hoá, thúc đẩy tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế và nâng cao vị thế của Việt Nam trên thế giới.

Đến nay, khu vực kinh tế FDI chiếm khoảng 25% tổng vốn đầu tư xã hội, 55% tổng giá trị sản xuất công nghiệp. Đầu tư nước ngoài đã thúc đẩy hình thành và phát triển một số ngành công nghiệp quan trọng như dầu khí, công nghiệp chế tạo, công nghệ thông tin, viễn thông, dịch vụ tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, kiểm toán, nghiên cứu và phát triển, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao…

Các doanh nghiệp FDI chiếm hơn 70% kim ngạch xuất khẩu, góp phần chuyển đổi cơ cấu hàng xuất khẩu từ nguyên liệu thô, khoáng sản sang công nghiệp chế biến, chế tạo có giá trị gia tăng cao; xuất siêu của các doanh nghiệp FDI không những bù đắp nhập siêu của doanh nghiệp trong nước, mà còn góp phần cân đối cán cân thương mại quốc tế.

Khu vực doanh nghiệp FDI đã tạo việc làm trực tiếp cho 4,6 triệu người, chiếm hơn 7% tổng số lao động của nước ta và hàng triệu lao động gián tiếp khác.

Trong năm 2021, vốn đăng ký FDI đạt 31,15 tỉ USD, tăng 9,2%, vốn thực hiện đạt 19,74 tỉ USD, giảm nhẹ 1,2% so với năm 2020. Việt Nam là nước tiếp nhận nguồn vốn FDI lớn thứ 3 trong khu vực và là một trong số nước ASEAN vẫn duy trì được tăng trưởng dòng vốn FDI ổn định qua nhiều năm.

Đáng chú ý, đầu tư mới vẫn là loại hình đầu tư chủ yếu, chiếm tỉ trọng lớn trong 3 năm 2019-2021 (2019: 44%, 2020: 51,34% và 2021: 48,9%). Vốn đăng ký dự án cấp mới có xu hướng tăng từ 4,3 triệu USD/dự án năm 2019 lên 8,8 triệu USD/dự án năm 2021.

Báo cáo thường niên về FDI lần đầu được VAFIE đánh giá những thành tựu trên "chứng tỏ môi trường đầu tư và kinh doanh của Việt Nam ngày càng được cải thiện, làm cho nhà đầu tư nước ngoài tin tưởng vào sự thành công trong kinh doanh ở nước ta bằng cách điều chỉnh tăng vốn đầu tư để mở rộng kinh doanh và tăng lợi nhuận”. 

Vẫn còn đó những tồn tại, hạn chế

Bên cạnh những dấu ấn nổi bật, theo TS Nguyễn Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài, việc thu hút và sử dụng vốn FDI vẫn còn những tồn tại, bất cập cần khắc phục.

Đáng chú ý trong đó là số lượng dự án có công nghệ hiện đại, công nghệ nguồn từ Mỹ và Châu Âu chỉ chiếm 5%, công nghệ trung bình chiếm 80% và công nghệ lạc hậu chiếm 15%.

Số lượng doanh nghiệp FDI thành lập trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) tập trung trong ngành công nghệ thông tin, điện tử viễn thông… vẫn chưa được chú trọng. Hiệu quả kinh tế của nhiều doanh nghiệp FDI chưa tương xứng với quy mô vốn, năng lực và những ưu đãi được hưởng.

Cơ cấu FDI theo vùng và địa phương còn mất cân đối dẫn tới tình trạng phát triển không đồng đều giữa các vùng và địa phương. Doanh nghiệp FDI thiếu liên kết, chưa có tác động lan tỏa tới doanh nghiệp trong nước khi Việt Nam vẫn nằm ở vị trí thấp trong chuỗi giá trị toàn cầu, chủ yếu ở khâu lắp ráp cuối cùng của chuỗi với giá trị gia tăng thấp.

Đặc biệt, thể chế, luật pháp liên quan đến đầu tư nước ngoài chưa hoàn chỉnh, chồng chéo, thực thi không nghiêm minh nên một số nhà đầu tư nước ngoài lợi dụng kẽ hở pháp luật để trục lợi, đầu tư “chui”, đầu tư “núp bóng” trong những ngành và lĩnh vực hạn chế FDI.

Để khắc phục những bất cập trên, tiếp tục thu hút FDI, Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài cho rằng cần hoàn thiện thể chế, luật pháp có liên quan đến FDI; trong đó có chủ trương về việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu tại Việt Nam; nâng cao hiệu quả thu hút và sử dụng FDI thông qua cải thiện môi trường đầu tư và kinh doanh, rà soát hệ thống chính sách về đầu tư, hỗ trợ nhà đầu tư tháo gỡ khó khăn; nâng cao quản lý nhà nước về FDI từ xúc tiến, thẩm định, triển khai tới kiểm tra, giám sát.

Phía VAFIE cho biết, sẽ kiến nghị Chính phủ sớm ban hành Quyết định về Bộ Tiêu chí đánh giá hiệu quả khu vực FDI, chỉ đạo các cơ quan Nhà nước từ Trung ương đến địa phương thực hiện nghiêm chỉnh trong quá trình thu hút và sử dụng nguồn vốn FDI. 

Trước đó, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam qua khảo sát các doanh nghiệp FDI cũng đưa ra quan điểm Việt Nam cũng cần tiếp tục nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh nhiều hơn nữa.

Đó là tập trung cải cách những lĩnh vực thủ tục hành chính vẫn còn có tỉ lệ doanh nghiệp gặp phiền hà tương đối cao, như thuế, phòng cháy, xuất nhập khẩu, đăng ký đầu tư và bảo hiểm xã hội. Việt Nam cũng cần tạo thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp trong thực hiện các thủ tục triển khai dự án đầu tư có công trình xây dựng...