Kinh nghiệm quốc tế và vai trò hệ thống ngân hàng trong Trung tâm tài chính

Tại sự kiện, các chuyên gia có chung nhận định, Trung tâm tài chính có vai trò chiến lược then chốt đối với một quốc gia, bởi nó không chỉ là một vị trí địa lý hay cơ sở hạ tầng, mà là sự hội tụ của nhiều yếu tố quan trọng, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế toàn diện. Do đó, việc chậm trễ trong việc xây dựng Trung tâm Tài chính sẽ khiến Việt Nam đánh mất cơ hội quý giá, bởi sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ trong khu vực như Jakarta, Kuala Lumpur và Bangkok. Hơn nữa, việc chậm trễ không chỉ ảnh hưởng đến khả năng thu hút vốn đầu tư trong tương lai mà còn đe dọa nền tảng tăng trưởng dài hạn của Việt Nam.

Lựa chọn mô hình nào cho Trung tâm tài chính

Theo quyết định của Bộ Chính trị, Việt Nam đặt mục tiêu chiến lược phát triển Trung tâm tài chính, với TP. Hồ Chí Minh là Trung tâm tài chính quốc tế (IFC) và Đà Nẵng là Trung tâm tài chính khu vực (RFC), nhằm hỗ trợ tầm nhìn phát triển đến năm 2045.

Ông Richard D. McClellan, chuyên gia kinh tế, cố vấn độc lập chuyên về chính sách kinh tế, phát triển khu vực tài chính và chiến lược đầu tư cho biết, không phải mọi Trung tâm tài chính đều giống nhau. Chúng được phân loại thành ba kiểu chính: kiểu "di sản" như London và New York, phát triển lâu đời trên thị trường vốn sâu rộng; kiểu "đặc khu" như Dubai và Astana, hoạt động với hệ thống pháp lý riêng biệt; và kiểu "cải cách tiệm tiến" như Singapore và tiềm năng của Việt Nam.

Các Trung tâm tài chính trên thế giới có những đặc điểm và mô hình phát triển khác biệt. Ví như: London, với lịch sử hàng thế kỷ, giữ vững vị thế Trung tâm tài chính toàn cầu nhờ cấu trúc tổ chức vững chắc và thị trường vốn sâu rộng; hay Singapore thì ngược lại, đã chứng minh khả năng chuyển mình linh hoạt qua loạt cải cách táo bạo, thu hút sự chú ý quốc tế. Tuy nhiên, cả hai đều cho thấy tầm quan trọng của sự giám sát chặt chẽ từ chính phủ và các chính sách linh hoạt.

Với kinh nghiệm của mình, ông Richard D. McClellan khuyến nghị, Trung tâm tài chính quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh phù hợp với mô hình gắn kết bán cổ điển (Phát triển tài chính công nghệ và tập trung sẵn các định chế tài chính lớn, đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế…); còn Đà Nẵng có thể tham khảo mô hình Hàn Quốc, Singapore… và có thể hướng tới Trung tâm tài chính xanh.

Tham luận tại tọa đàm, ThS. Lưu Ánh Nguyệt, Phó Trưởng Ban Phát triển Thị trường Tài chính, Viện Chiến lược và Chính sách Kinh tế - Tài chính, Bộ Tài chính cho rằng, việc thiết lập Trung tâm tài chính quốc tế là thành phố/khu vực có vai trò then chốt trong cung cấp dịch vụ tài chính quốc tế (ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán…). Trung tâm này sẽ hoạt động dựa trên nền tảng pháp lý minh bạch, hạ tầng phát triển, môi trường chính trị ổn định.

Hiện đang có nhiều Trung tâm tài chính quốc tế có vị trí địa lý gần Việt Nam như Singapore, Hồng Kông và Thượng Hải (Trung Quốc)… Để tận dụng được những lợi ích mà Trung tâm tài chính quốc tế được kỳ vọng mang lại đòi hỏi có các quy định chuyên sâu và sự kết nối giữa Trung tâm tài chính trong nước và Trung tâm tài chính quốc tế. Đây là bài toán nan giải của cơ quan quản lý.

Qua nghiên cứu kinh nghiệm thế giới và thực tiễn phát triển kinh tế - tài chính tại Việt Nam, ThS. Lưu Ánh Nguyệt cho rằng, TP. Hồ Chí Minh phù hợp với mô hình bán cổ điển, gắn kết giữa giao thương, công nghệ, thị trường vốn và dịch vụ tài chính; còn Đà Nẵng phù hợp với mô hình thế hệ mới, tích hợp khu thương mại tự do, dịch vụ tài chính xanh, quản lý rủi ro, ngoại hối.

Bên cạnh việc tham khảo các Trung tâm tài chính quốc tế phát triển trên thế giới, đại diện Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) gợi ý cân nhắc mô hình gần với Việt Nam

và cũng mới hình thành là Trung tâm tài chính GIFT City của Ấn Độ. Đây là mô hình mới được Ấn Độ phát triển (từ năm 2015) nhưng đã tạo được tiếng vang và là Trung tâm tài chính phát triển nhất châu Á. Đây là Trung tâm tài chính quốc tế chuyên biện, khác hẳn mô hình truyền thống, tất cả thành viên tham gia đều chung hành lang pháp lý thống nhất.

Yếu tố để xây dựng thành công Trung tâm tài chính

Để trở thành một Trung tâm tài chính hiện đại và cạnh tranh, ông Richard D. McClellan cho rằng, không chỉ cần thiết lập mà còn phải xây dựng dựa trên những đặc điểm chung của các Trung tâm tài chính hàng đầu thế giới. Điều này bao gồm: tính lưu động vốn cao, cho phép tự do hồi hương lợi nhuận; khả năng tiếp cận ngoại hối và hoạt động đa tiền tệ; mở cửa tài chính, tạo điều kiện thuận lợi cho sở hữu và hoạt động của các công ty toàn cầu, đặc biệt là dòng vốn FDI.

“Sự ổn định và khả năng dự đoán pháp lý, thông qua thực thi hợp đồng, trọng tài quốc tế và tuân thủ luật chung, là yếu tố then chốt tạo dựng niềm tin. Bên cạnh đó, việc áp dụng chuẩn mực kế toán toàn cầu (IFRS) và xây dựng cơ sở hạ tầng tài chính vững chắc (sàn giao dịch, trung tâm thanh toán bù trừ, cơ quan tín dụng) là bắt buộc. Không kém phần quan trọng, hạ tầng mềm bao gồm việc thu hút và giữ chân nhân tài thông qua phong cách sống hấp dẫn, an toàn, và hệ thống giáo dục chất lượng. Để đạt được điều này, cần có chính sách bổ sung, hài hòa với hiện tại, tăng cường truyền thông đến nhà đầu tư quốc tế và phân định rõ ràng giữa hoạt động trong và ngoài Trung tâm tài chính”, ông Richard D. McClellan nhấn mạnh.

Còn theo ThS. Lưu Ánh Nguyệt, muốn xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế thì cần hoàn thiện thể chế linh hoạt, hiện đại. Cụ thể, xây dựng khung pháp lý minh bạch, phù hợp thông lệ quốc tế, cho phép thử nghiệm mô hình mới như fintech, nền tảng số…; tiếp đến là phát triển hạ tầng tài chính và công nghệ, trong đó, xây dựng hệ thống thanh toán hiện đại, kết nối toàn cầu, phát triển khu tài chính kỹ thuật số, hỗ trợ startup, Fintech thử nghiệm dịch vụ mới; ứng dụng AI, Blockchain, Big Data trong giao dịch, quản lý dữ liệu và bảo mật tài chính; thực hiện chính sách thuế, cần miễn/giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân cho tổ chức, cá nhân hoạt động tại Trung tâm tài chính quốc tế…; cần đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm thiểu thủ tục đăng ký, cấp phép cho tổ chức tài chính nước ngoài…

Phát biểu tại sự kiện, ông Nguyễn Đức Long, Cục trưởng Cục An toàn các tổ chức tín dụng, Ngân hàng Nhà nước cho biết, chủ trương thành lập Trung tâm tài chính quốc tế là một chủ trương lớn, quan trọng và nó cũng là vấn đề khó, phức tạp đối với Việt Nam. Các Trung tâm tài chính quốc tế vận hành lâu đời ở các quốc gia phát triển có hành lang pháp lý thông thoáng, đối với các nước có xuất phát điểm thấp hơn cũng có khu pháp lý thông thoáng hơn. Còn ở Việt Nam, chúng ta có quy định chặt chẽ để đảm bảo an toàn kinh tế vĩ mô. “Đơn cử như về quy định giao dịch vốn, tự do hoá dòng vốn là một điều kiện lớn để thành lập Trung tâm tài chính. Hiện Việt Nam có quy định chặt chẽ về vấn đề này”, ông Nguyễn Đức Long chia sẻ.

Hơn nữa, các cam kết quốc tế của chúng ta với đối tác thương mại vẫn có những yêu cầu về bảo vệ thị trường, trong điều kiện của Việt Nam hiện nay, việc mở thêm định chế tài chính, ngân hàng thương mại rất chặt chẽ. Nếu như đối chiếu theo những yêu cầu như vậy, nếu chúng ta có ưu đãi hơn nữa về điều kiện mở định chế tài chính thì cũng là một bài toán. Làm sao để tạo ra một khung pháp lý đảm bảo Trung tâm tài chính hoạt động hiệu quả nhưng vẫn phải đảm bảo an toàn kinh tế vĩ mô.

“Trong Trung tâm tài chính quốc tế, các định chế tài chính sẽ làm gì? Chúng tôi hiểu rằng hoạt động ngân hàng truyền thống sẽ không nhiều mà sẽ hướng về các hoạt động ngân hàng mới, theo thông lệ quốc tế. Đi kèm như vậy, việc quản lý an toàn hoạt động cũng được đặt ra”, ông Nguyễn Đức Long chia sẻ và cho biết: "Đối với các định chế tài chính Việt Nam được thành lập trong Trung tâm tài chính, về nguyên tắc cũng sẽ áp dụng theo thông lệ quốc tế, ban hành thông tư mới về tỷ lệ an toàn vốn, tuân thủ theo Basel II nâng cao”.

“Việt Nam đang đứng trước cơ hội hiếm có để xây dựng một Trung tâm tài chính thành công. Sự lãnh đạo hiệu quả của NHNN trong việc tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt là của Lực lượng Đặc nhiệm Hành động Tài chính (FATF), sẽ đóng vai trò then chốt trong việc tạo dựng lòng tin của nhà đầu tư và đảm bảo sự phát triển bền vững của Trung tâm tài chính”, ông Richard D. McClellan nhấn mạnh và cho biết: “Thành công của một Trung tâm tài chính không phụ thuộc vào tuyên bố mà đến từ sự lựa chọn của dòng vốn toàn cầu. Việt Nam đang có cơ hội lớn để phát triển Trung tâm tài chính, với quyết tâm chính trị mạnh mẽ thể hiện qua các quyết định và nghị quyết cấp cao. Nhu cầu của khu vực tư nhân toàn cầu về một thị trường tài chính sâu rộng và thanh khoản cao hơn ngoài Singapore và Hồng Kông cũng là yếu tố thuận lợi”.