Đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt: Doanh nghiệp bia, rượu, nước giải khát kêu "khó chồng khó"

Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (VBA) vừa có Công văn số 28/CV-VBA góp ý đối với Hồ sơ dự án Luật thuế TTĐB (sửa đổi).

Tại Công văn này, Chủ tịch VBA ông Nguyễn Văn Việt cho biết, trong giai đoạn từ năm 2020 tới nay, ngành đồ uống (rượu, bia, nước giải khát) đã liên tục phải chịu rất nhiều tác động lớn từ dịch bệnh, xung đột chính trị thế giới, các chính sách hạn chế đồ uống có cồn…, dẫn tới sự sụt giảm báo động và ghi nhận sự “tụt dốc” về nhiều chỉ tiêu sản lượng, doanh thu, lợi nhuận… của các DN.

Đặc biệt, ngành đồ uống là mặt hàng chịu nhiều hạn chế của một loạt Luật như: Luật phòng chống tác hại rượu bia, Luật thuế TTĐB, Luật thương mại, Luật quảng cáo, Luật Giao dịch điện tử, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Giao thông đường bộ… Trong khi đó, các chính sách hỗ trợ cắt giảm thuế GTGT không được áp dụng đối với ngành đồ uống có cồn.

Theo số liệu công bố của Tổng cục Thống kê, chỉ số tồn kho toàn ngành đồ uống năm 2023 ước tính tăng 20% so với năm 2022. Quý II/2024 cũng ghi nhận chỉ số tồn kho ngành đồ uống tăng 28.9%3. Lợi nhuận thuần của toàn ngành sản xuất và kinh doanh đồ uống chỉ sau 1 năm kể từ khi đại dịch COVID-19 đã giảm tới 67%. Đến nay, mặc dù đã có những bước phục hồi nhất định nhưng công suất sản xuất của toàn ngành vẫn ở mức dưới 80% so với năng lực.

Đặc biệt, năm 2023 ghi nhận sự “tụt dốc” doanh số của các công ty sản xuất, phân phối mặt hàng đồ uống có cồn, đặc biệt là các DN bia.

Theo số liệu của VBA, HEINEKEN Việt Nam, lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, thị trường của hãng tại Việt Nam đã chứng kiến sự sụt giảm hai con số trong năm 2023; SABECO có 26 nhà máy ở 20 tỉnh thành từ năm 2021 tới nay tăng trưởng của DN tăng trưởng âm so với năm 2019 cả về sản lượng, doanh thu, lợi nhuận từ một tới hai con số. Các nhà máy sản xuất gia công trong hệ thống kiệt quệ bởi giá đầu vào tăng 20 - 40%, trong khi giá bán không thể tăng. Kéo theo hàng loạt hệ thống dịch vụ nhà khách sạn với hàng triệu lao động đi kèm;

HABECO phản ánh năm 2023 sản lượng tiêu thụ giảm khoảng 30% so với năm 2019, ngân sách giảm 10% và phải cắt giảm 25% lao động; HALICO liên tục thua lỗ từ nhiều năm nay, nên đến cuối năm 2023, Halico đã ghi nhận lỗ quý thứ 27 liên tiếp, luỹ kế lên đến 457,7 tỷ đồng.

Một số DN đã ghi nhận kết quả kinh doanh âm từ Sabibeco và AB Inbev khi lỗ lần lượt 17 tỷ đồng và 170 tỷ đồng.

Tổng doanh thu thuần của nhóm rượu bia niêm yết trên sàn chứng khoán giảm còn hơn 45.000 tỷ đồng từ mức hơn 55.000 tỷ đồng năm 2022 (trong đó Sabeco chỉ đạt 30,7 nghìn tỷ đồng từ mức gần 35 nghìn tỷ đồng năm 2022, Habeco 7.757 tỷ đồng từ mức 8.398 tỷ đồng năm 2022).

Các DN rượu nhập khẩu cũng không nằm ngoài quy luật sụt giảm, khó khăn dẫn đến việc phải tái cấu trúc, cắt giảm nhân viên, thu hẹp văn phòng.

Năm 2024, dự báo toàn ngành tiếp tục đối mặt với những khó khăn thách thức chưa có dấu hiệu suy giảm…

Thêm cú “sốc” thuế tiêu thụ đặc biệt…

Theo Chủ tịch VBA Nguyễn Văn Việt, với đề xuất tăng thuế TTĐB đối với rượu, bia như trong Dự thảo, đây là cú tăng “sốc” lớn nhất chưa từng có trong lịch sử tăng thuế TTĐB.

Trên cơ sở giải thích của Bộ Tài chính là để đạt mục tiêu tăng giá bán rượu, bia ít nhất 10% theo khuyến nghị tăng thuế của WHO, ông Viêt chia sẻ: “Hiệp hội và các DN vô cùng bất ngờ với đề xuất tăng thuế TTĐB lần này trong bối cảnh các DN đã và đang phải đối mặt với các khó khăn chồng chất..”

Cũng theo Chủ tịch VBA, Báo cáo đánh giá tác động sử dụng những số liệu quá cũ, không phản ảnh đúng thực tế tình hình doanh nghiệp hiện nay, chưa đặt trong bối cảnh khó khăn của ngành hiện nay các số liệu thống kê, phân tích tập trung ở giai đoạn trước dịch năm 2019 khi ngành đồ uống chưa phải đối mặt và ghi nhận sự sụt giảm các chỉ tiêu liên tục như giai đoạn hiện nay.

Ngoài ra, các thông tin về cơ sở của đề xuất tăng thuế và đánh giá tác động mới chỉ tập trung vào một mục tiêu là tăng giá bán rượu bia lên lên 10% hoặc 20% (tùy theo từng Phương án) và tăng đều và các năm tiếp theo mỗi năm giá bán sẽ tăng 2-3% so với năm trước để đảm bảo giá sản phẩm tăng tương ứng theo mức độ lạm phát và gia tăng thu nhập của các năm tiếp theo” mà không có đánh giá tác động toàn diện tới các mặt khác như: tăng thuế có giảm tiêu dùng không? Mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng cụ thể như thế nào? Tác động tới ngân sách ra sao? Các DN chịu tác động trực tiếp sẽ ảnh hưởng thế nào? Phản ứng của người tiêu dùng, các tác động kinh tế-xã hội gián tiếp liên quan khác ra sao? …

“Đề xuất tăng thuế để tăng giá bán lên ít nhất 10% sẽ gây sốc cho thị trường và người tiêu dùng. Thực tế cho thấy các DN, kể cả vào những dịp lễ, Tết nhu cầu tiêu thụ tăng cao, DN cũng chỉ dám điều chỉnh 0,5 -1,5%. Việc tăng thuế sẽ làm tăng giá bán sản phẩm và dẫn đến giảm mạnh nhu cầu tiêu thụ do độ co giãn của cầu theo giá sẽ rất nhạy cảm trong bối cảnh thu nhập của người tiêu dùng giảm trong giai đoạn năm 2024 -2025…”, Chủ tịch VBA lo ngại.

Đối với nước giải khát, VBA cho rằng việc đánh thuế đối với nước giải khát có đường là không khả thi trong việc đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ thừa cân béo phì, không hiệu quả trong việc tác động lên hành vi của người tiêu dùng, trong khi mức tiêu thụ nước giải khát ở Việt Nam không cao so với nhiều quốc gia khác. Và việc áp thuế TTĐB lên nước giải khát có đường có tác động lớn tới đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp là ngành nước giải khát và các ngành công nghiệp phụ trợ có liên quan…

Mặt khác khi tăng thuế làm giá sản phẩm tăng cao, người tiêu dùng sẽ có xu hướng chuyển sang các mặt hàng khác rẻ tiền hơn, tiêu dùng các sản phẩm trôi nổi, chất lượng kém, hàng lậu, hàng giả, tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với sức khỏe người tiêu dùng, phát sinh chi phí cho các cơ quan quản lý thị trường, hải quan chống hàng lậu …

Theo khảo sát thực tế tại một số địa phương, hiện nay tình hình các doanh nghiệp tư nhân sản xuất các sản phẩm bia nhái các thương hiệu lớn và bán trên thị trường với giá rất rẻ gần như bằng với giá thành sản xuất không có thuế. Ước sản lượng những sản phẩm bia nhái thương hiệu đó khoảng 200-300 triệu lít.

Trong văn bản gửi Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí , Ban soạn thảo hồ sơ Luật Thuế TTĐB; VBA cho rằng trong phần đánh giá tác động Bộ Tài chính chưa đề cập đến những tác động đầy đủ và toàn diện như vị trí và những đóng góp đáng kể của ngành đồ uống cho xã hội và nền kinh tế nói chung, đối tượng chịu tác động trực tiếp, tác động gián tiếp, đến người tiêu dùng, môi trường đầu tư, lao động, khả năng cạnh tranh của DN, bên cạnh mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng, …

Bên cạnh đó, khi tăng thuế sẽ tạo bất lợi và hàng rào khoảng cách giữa hàng sản xuất trong nước và nhập khẩu, khi mà DN trong nước đang gặp nhiều khó khăn về vốn, chi phí sản xuất lớn, thị trường thu hẹp. “Vì đây là một khung pháp lý vô cùng quan trọng đối với ngành đồ uống, nên Hiệp hội rất mong khi Bộ Tài chính thực hiện đánh giá tác động xây dựng dự án Luật sẽ ưu tiên những nghiên cứu đánh giá đặt vào bối cảnh thực tế, dựa trên các cơ sở khoa học, các báo cáo đánh giá tác động đầy đủ và toàn diện…”, Công văn của VBA bày tỏ.

VBA cũng đề nghị thời điểm hiệu lực của Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) từ năm 2027. Đối với sản phẩm rượu, bia xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để tránh gây “sốc”, ổn định thị trường, tạo điều kiện để DN thích nghi với việc tăng thuế trong trong thời gian tới; Đề nghị xem xét không bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml, vào đối tượng chịu thuế TTĐB.