Kết nối thế hệ trẻ với rối nước truyền thống bằng công nghệ AR

Múa rối nước là loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo, hình thành và phát triển từ nền văn minh lúa nước của người Việt. Gắn liền với không gian ao làng, thủy đình và những tích trò dân gian phản ánh sinh hoạt đời thường, múa rối nước từng là món ăn tinh thần quen thuộc của người dân nông thôn Bắc Bộ. Tuy nhiên, trong nhịp sống hiện đại, loại hình nghệ thuật này đang đứng trước thách thức lớn trong việc duy trì sức hút với thế hệ trẻ, khi thói quen tiếp nhận văn hóa đã có nhiều thay đổi.

Xuất phát từ thực tế đó, dự án “Ngọc Thủy Đình” được xây dựng với mục tiêu làm mới cách tiếp cận di sản, thay vì thay đổi bản thân di sản. Nhóm thực hiện lựa chọn giữ nguyên giá trị cốt lõi của múa rối nước, đồng thời ứng dụng tư duy truyền thông hiện đại để đưa loại hình nghệ thuật này đến gần hơn với công chúng hôm nay.

Dự án do nhóm sinh viên chuyên ngành Báo in, Viện Báo chí - Truyền thông (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) thực hiện, phối hợp với Trung tâm Điều phối các Hoạt động sáng tạo Hà Nội, cùng sự đồng hành của các nhà tài trợ Novotane, Lucky Yummy Việt Nam và một số đơn vị liên quan.

Trong đó, triển lãm “THE ARt of WATER” là kết quả của quá trình nghiên cứu, khảo sát và phối hợp chặt chẽ với các nghệ nhân, đơn vị chuyên môn trong lĩnh vực múa rối nước. Điểm khác biệt của triển lãm nằm ở cách tiếp cận: rối nước không được giới thiệu như một hiện vật trưng bày tĩnh, mà như một di sản đang tiếp tục vận động và cần được kết nối với thế hệ mới.

Công nghệ AR mở rộng không gian trải nghiệm

Thay vì chỉ dừng lại ở hình thức trưng bày truyền thống, “THE ARt of WATER” ứng dụng công nghệ thực tế tăng cường (AR) để số hóa 17 tích trò rối nước tiêu biểu. Thông qua việc quét mã QR bằng thiết bị di động, người xem có thể quan sát tạo hình, chuyển động của các nhân vật rối và tiếp cận nội dung theo cách trực quan hơn.

Cách làm này giúp khán giả chủ động khám phá di sản, thay vì tiếp nhận thông tin một chiều. Công nghệ, trong trường hợp này, không đóng vai trò trung tâm mà trở thành công cụ hỗ trợ, giúp người xem hiểu rõ hơn về nghệ thuật múa rối nước, từ kỹ thuật tạo hình, cơ chế chuyển động cho đến chiều sâu nội dung của từng tích trò.

Song song với không gian trải nghiệm số, triển lãm vẫn giữ vai trò quan trọng của các yếu tố truyền thống. Hệ thống pano, hình ảnh, tư liệu lịch sử về quá trình hình thành và phát triển của múa rối nước Việt Nam được sắp xếp theo tiến trình, giúp người xem có cái nhìn tổng thể về giá trị văn hóa của loại hình nghệ thuật này. Các mô hình thủy đình, quân rối và đạo cụ biểu diễn do Nhà hát Múa rối Thăng Long hỗ trợ cung cấp đã tạo nên sự kết nối hài hòa giữa không gian thực và không gian số.

Chia sẻ về định hướng của dự án, chị Nguyễn Minh Trang, Trưởng Ban Tổ chức Dự án “Ngọc Thủy Đình”, cho biết nhóm thực hiện mong muốn dung hòa giữa truyền thống và hiện đại, giữ nguyên tinh thần và bản sắc của múa rối nước, đồng thời làm mới cách truyền tải để công chúng không cảm thấy xa lạ hay nhàm chán. Theo chị, bảo tồn và đổi mới cần song hành thì nghệ thuật truyền thống mới có thể tiếp tục hiện diện trong đời sống đương đại.

Gợi mở hướng tiếp cận di sản từ góc nhìn người trẻ

Trong hai ngày diễn ra, triển lãm thu hút đông đảo khán giả trẻ tham gia trải nghiệm. Nhiều người cho rằng việc tiếp cận rối nước thông qua AR giúp họ hiểu rõ hơn về công sức của nghệ nhân, cũng như những yếu tố kỹ thuật vốn khó cảm nhận nếu chỉ xem qua hình ảnh hay mô hình trưng bày tĩnh.

Không chỉ nhận được sự quan tâm từ công chúng, dự án còn được các nghệ nhân đánh giá tích cực. Nghệ nhân Nguyễn Viên, người nhiều năm gắn bó với phường rối Chàng Sơn, cho rằng việc ứng dụng công nghệ vào truyền thông rối nước là hướng đi phù hợp trong bối cảnh hiện nay, góp phần mở rộng khả năng tiếp cận di sản, với điều kiện vẫn giữ được bản sắc và giá trị cốt lõi của nghệ thuật truyền thống.

“Ngọc Thủy Đình” cho thấy vai trò ngày càng rõ nét của người trẻ trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Thay vì đứng ngoài quan sát, thế hệ trẻ đang chủ động tham gia, tìm kiếm những cách tiếp cận mới để đưa di sản đến gần hơn với cộng đồng.

Thông qua việc số hóa tích trò, ứng dụng công nghệ AR và tổ chức các hoạt động trải nghiệm, dự án đã hình thành một mô hình truyền thông di sản trực quan, dễ tiếp nhận và phù hợp với công chúng trẻ.