Dệt may Việt Nam phải tăng tốc 'xanh hóa' giữ lợi thế xuất khẩu

Trong bối cảnh toàn cầu đang siết chặt các tiêu chuẩn xanh, ngành dệt may Việt Nam đóng vai trò là trụ cột xuất khẩu với hơn 40 tỷ USD mỗi năm đang đứng trước một bước ngoặt quan trọng phải chuyển đổi sang sản xuất xanh hay là bị loại khỏi cuộc chơi.

Câu hỏi trên đã trở thành tâm điểm tại tọa đàm "Kiến tạo Chuỗi cung ứng tuần hoàn: Chìa khóa cho ngành dệt may xanh & bền vững" do Hiệp hội Bông Sợi Việt Nam (VCOSA) tổ chức ngày 16/10.

Tại diễn đàn, các diễn giả đến từ cơ quan quản lý, hiệp hội ngành và doanh nghiệp đã cùng giải mã hành trình làm xanh sợi vải Việt từ quy tắc thương mại quốc tế, chính sách hỗ trợ đến câu chuyện thực tế trong nhà máy. Từ chính sách đến thị trường, từ nhà quản lý đến từng doanh nghiệp, các mắt xích trong chuỗi dệt may đang cùng se sợi, dệt nên giấc mơ về một ngành công nghiệp xanh, bền vững cho ngành dệt may Việt Nam.

Khi quy tắc thương mại định hình hành trình xanh

Theo bà Nguyễn Thị Trọng Nghĩa - Phó trưởng phòng Quản lý Xuất nhập khẩu khu vực TP.Hồ Chí Minh (Cục Xuất nhập khẩu - Bộ Công Thương), Việt Nam hiện đang thực thi 16 Hiệp định Thương mại tự do (FTA), trong đó các hiệp định thế hệ mới như EVFTA và CPTPP không chỉ mở cửa thị trường mà còn gắn liền với tiêu chuẩn xanh và quy tắc xuất xứ nghiêm ngặt.

Nếu như trước đây, doanh nghiệp chỉ cần cắt và may để được công nhận xuất xứ, thì với EVFTA, sản phẩm phải được dệt tại Việt Nam hoặc nước thành viên EU trước khi cắt may. Còn trong CPTPP, yêu cầu cao hơn về chuỗi ba công đoạn từ sợi - dệt - may đều phải có xuất xứ từ khối.

Những quy định mới như CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) hay tiêu chuẩn ESG, Eco Label, ISO 14001 khiến việc xanh hóa không còn là lựa chọn, mà trở thành điều kiện tiên quyết để hàng dệt may Việt đứng vững trên bản đồ xuất khẩu toàn cầu.

"Chuyển đổi xanh không chỉ là xu hướng mà là tấm hộ chiếu để hàng hóa Việt Nam bước ra thế giới", bà Nghĩa nhấn mạnh.

Bà Nguyễn Thúy Vi - Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Bông Sợi Việt Nam (VCOSA), nhận định rằng mặc dù yêu cầu xanh hóa là động lực tái cấu trúc nhưng đồng thời cũng chỉ ra điểm yếu của ngành khi có tới 80% trong hơn 7.000 doanh nghiệp SME (doanh nghiệp nhỏ và vừa) dẫn đến việc thiếu vốn và công nghệ đầu tư. Bên cạnh đó, ngành còn chịu phụ thuộc nguyên liệu do phải nhập khẩu gần 100% bông sợi từ các quốc gia khác, dễ bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu và thị trường quốc tế.

Để giải quyết những khó khăn đó, Chính phủ Việt Nam đã triển khai mạnh mẽ các chính sách hỗ trợ bao gồm Quyết định 1643 phê duyệt chiến lược phát triển ngành dệt may - da giày đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2035, trong đó khuyến khích tăng cường sử dụng nguyên liệu trong nước và xây dựng khu công nghiệp chuỗi giá trị.

Đồng thời, các ngân hàng thương mại đã triển khai các gói vay xanh dành cho các dự án tiết kiệm năng lượng và sản xuất sạch. Song song đó, các hiệp hội như VCOSA liên tục tổ chức đào tạo về các tiêu chuẩn quốc tế như CBAM, ESG và kinh tế tuần hoàn để giúp doanh nghiệp nâng cao nhận thức và năng lực đáp ứng.

"Làm xanh không phải là điều kiện để nhận đơn hàng, mà là trách nhiệm của doanh nghiệp trong chuỗi toàn cầu hóa", bà Vi khẳng định.

Doanh nghiệp Việt dệt nên chuỗi cung ứng xanh

Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động biến sức ép xanh thành lợi thế cạnh tranh. Theo bà Lê Thị Thảo Nguyên - Giám đốc kinh doanh Scavi, tập đoàn đang phát triển chiến lược bền vững theo mô hình 3P gắn kết chặt chẽ giữa sản xuất - con người - môi trường. 

Ở trụ cột ngành công nghiệp, Scavi phối hợp với hơn 70 thương hiệu toàn cầu để thiết kế và phát triển sản phẩm ngay từ khâu đầu, nhằm hạn chế sản xuất dư thừa và tăng tính truy xuất nguồn gốc. Ở trụ cột xã hội, doanh nghiệp đầu tư vào "giáo dục trọn đời", điển hình là trường mẫu giáo Skavry tại Đồng Nai, đạt chuẩn quốc gia và phục vụ miễn phí con em công nhân. 

Còn với môi trường, Scavi đã xây dựng hai nhà máy xanh tại Huế và Quảng Trị, đạt chứng nhận EDGE Advanced, đầu tư hệ thống năng lượng tái tạo và xử lý nước thải, đồng thời phi tập trung hóa sản xuất để giảm phát thải vận chuyển.

Đặc biệt, năm 2024, Scavi đã hợp tác cùng Decathlon cho ra mắt mẫu áo thun "Made in France" phục vụ Thế vận hội Paris 2024, minh chứng cho một chuỗi cung ứng toàn cầu được thiết kế lại để vừa nhanh, vừa xanh, vừa minh bạch. 

"Tính bền vững không phải một dự án riêng lẻ hay chiến dịch marketing, mà là DNA của mô hình kinh doanh. Chúng tôi kêu gọi các nhà cung cấp, thương hiệu và cả cơ quan quản lý cùng tham gia để biến ngành dệt may Việt Nam thành hình mẫu của trách nhiệm và đổi mới", bà Nguyên khẳng định.

Từ chính sách đến thực tiễn sản xuất, từ quy tắc thương mại đến đổi mới công nghệ, hành trình "làm xanh" sợi vải Việt đang không còn là khẩu hiệu, mà là một tiến trình tất yếu để hội nhập và phát triển bền vững. Khi Nhà nước kiến tạo hành lang pháp lý minh bạch, hiệp hội làm cầu nối tri thức và doanh nghiệp tiên phong bằng hành động cụ thể, ngành dệt may Việt Nam hoàn toàn có thể tự tin bước vào chuỗi giá trị toàn cầu với vị thế mới là một quốc gia sản xuất không chỉ giỏi, mà còn có trách nhiệm với môi trường và cộng đồng.

Tọa đàm "Kiến tạo Chuỗi cung ứng tuần hoàn: Chìa khóa cho ngành dệt may xanh & bền vững" do Hiệp hội Bông Sợi Việt Nam (VCOSA) tổ chức nằm trong khuôn khổ Triển lãm Quốc tế về máy móc, thiết bị công nghiệp ngành dệt & may - VTG 2025, diễn ra từ ngày 15 đến 18/10/2025 tại Trung tâm Hội Chợ và Triển Lãm Sài Gòn (SEEC, TP. Hồ Chí Minh).

Sự kiện tạo diễn đàn kết nối giữa các cơ quan quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp và tổ chức tài chính trong nước và quốc tế, thảo luận về yêu cầu chuyển đổi xanh, tuân thủ các quy định quốc tế mới. Đồng thời, chia sẻ kinh nghiệm ứng dụng công nghệ tái chế, phát triển chuỗi cung ứng xanh và xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn trong ngành dệt may.